Geboorteplek, welput en gevelsteen

Na een studie theologie in Utrecht en een korte periode als hulpprediker in Middelburg wordt Vincents vader Theodorus van Gogh (1822-1885) op 1 april 1849 beroepen als dominee van Zundert. Dominee Van Gogh betrekt  de pastorie van de Nederlands Hervormde Gemeente aan de Markt, een oud pand uit het begin van de zeventiende eeuw dat regelmatig onderhoud vergt. Het ligt aan de ‘Route Imperiale N2’, de keienweg die begin negentiende eeuw op last van Napoleon is aangelegd van Parijs naar Amsterdam en zorgt voor veel handelsverkeer.

In 1851 huwt Theodorus van Gogh de oudere zus van de echtgenote van zijn broer Vincent, Anna Cornelia Carbentus (1819-1907). Het huwelijk wordt voltrokken in Den Haag. Anna beschrijft de ontvangst van het pasgetrouwde paar in Zundert: ‘Papa van Gogh en onze Zuster Anna vergezelden ons tot het Haagje en zoo bragt ons de vrijdagmorgen aan onze pastorie waar wij verrast werden door eene ontvangst die wij niet ligt zullen vergeten, onderscheidenen uit de Gemeente wachtten ons op, kinderen bestrooiden ons, meisjes gaven ons keurige bouquettjes, alles in de kamer was groen en met mooye letters prijkte het voor de schoorsteen, Vrede zij Uwe intrede in uw huis en in uwe gemeente.’

Op 30 maart 1852 wordt het eerste kind van Theodorus en Anna Cornelia geboren, maar het is niet levensvatbaar. In het geboorteregister van de gemeente Zundert staat vermeld ‘Levenloos Van Gogh’. Het kind wordt begraven bij de protestantse kerk. 

Exact een jaar later op 30 maart 1853 wordt Vincent Willem van Gogh (1853-1890) geboren. Er is veel gespeculeerd over wat het opmerkelijke toeval, een doodgeboren naamgenoot met dezelfde verjaardag, heeft gedaan met de psyche van de kunstschilder. 

Na Vincent worden hier nog vijf kinderen geboren: Anna (1855), Theo (1857), Elisabeth (1859), Willemien (1862) en Cor (1867). Zij worden allen gedoopt in de protestantse kerk. 

Het geboortehuis werd in 1903 gesloopt om plaats te maken voor een nieuwe pastorie. Een plaquette van Niel Steenbergen, in de gevel van dit pand, getuigt nog van de honderdste geboortedag van deze beroemde Zundertenaar. Het stenen reliëf is een ontwerp van beeldhouwer Niel Steenbergen en toont de afbeelding van een feniks die uit zijn as herrijst, met daaromheen de tekst: ‘Ik gevoel dat mijn werk in het hart van het volk ligt’.

Op deze plaats is het Vincent van GoghHuis gerealiseerd, ontstaan door de samenvoeging van twee beeldbepalende gebouwen: De ‘nieuwe’ pastorie en een karaktervolle patriciërs-woning.

Bij de renovatie van de panden, werd in de achtertuin een zogenaamde welput blootgelegd. Deze put voorzag de familie Van Gogh van zuiver drinkwater. De tuin achter beide panden is 2100 m2 groot. Daarin staat de gerenoveerde schuur (Van GoghKamer). De tuin zelf is gereconstrueerd naar de situatie zoals hij door Vincents moeder is aangelegd en heeft nu een terras.

Per toeval is een foto bewaard gebleven van het oude huis, in 1900 genomen door de Bredase fotograaf Ferdinand Reissig ter gelegenheid van de feestelijkheden bij het jubileum van een honderdjarige. Daarop is het gebouw te zien met een gepleisterde voorgevel. Op oudere tekeningen en een aquarel van Dirk Verrijk van eind achttiende eeuw is een bakstenen voorgevel zichtbaar. Vermoedelijk heeft het huis er zo uitgezien in Vincents tijd.