Deze fraaie molen in Etten-Leur Noord dankt zijn naam aan een gelijknamige polder, op de zuidoever van het riviertje De Mark. Het is een voor Brabant unieke poldermolen.
Vincent van Gogh, in 1853 geboren in Zundert, was 11 jaar toen zijn ouders besloten hem naar de kostschool in Zevenbergen te sturen. Vincent moet deze plek, via Etten, meerdere keren gepasseerd zijn met het opvallende gele rijtuigje van Pa en Moe, op weg naar de kostschool of verlof thuis. Het waren niet Vincents meest gelukkige jaren. Maar zou hij nu hier op deze plek staan, wat zou hij dan - natuurliefhebber die hij was - genieten van dit wonderschone West-Brabantse landschap.
Van Gogh heeft in zijn leven diverse molens getekend en geschilderd. Ook gedurende de tijd dat hij in Etten verbleef. Bijvoorbeeld de molen van Coppens aan de Roosendaalseweg. In 1881 maakte Vincent op weg terug van Den Haag naar Etten een tussenstop in Dordrecht. Vanuit de trein had hij een rij molens gezien die hij graag wilde tekenen. Op de Weeskinderendijk trotseerde hij de regen en maakte een tekening van het molenrijke landschap daar. In Etten werkte hij de tekening vervolgens uit tot een aquarel. ‘Molens te Dordecht’ bevindt zich nu in de collectie van het Kröller-Müller Museum.
Hoewel Vincent er nooit over geschreven heeft en hem nooit getekend heeft - voor zover bekend - , moet hij de Zwartenbergse Molen gezien hebben in de periode 1864-1866. Niet deze, maar z’n voorganger, die in 1721 werd gebouwd. Als gevolg van blikseminslag brandde de molen eind augustus 1888 af. Een jaar later - toen Vincent al lang en breed in Zuid-Frankrijk woonde - werd de huidige wind-watermolen gebouwd, bedoeld om de polder te ontdoen van overtollig water. In 1968 verloor de molen zijn functie, toen aan de andere kant van de polder een elektrisch aangedreven pompengemaal in gebruik werd genomen. Maar na ruim 2 eeuwen trouwe dienst siert de Zwartenbergse molen nog steeds de polder, zoals vroeger en is hij voor menig reiziger een herkenbaar oriëntatiebaken.
De molen is regelmatig op zaterdagen te bezoeken tussen 9.00 en 14.00 uur. Neem voor de zekerheid vooraf even contact op met molenaar Chris Baeten, 076-5017525.
Bij de molen staat een audiozuil die het volledige verhaal vertelt. Je ziet de molen ook staan wanneer je de Van Gogh Fietsroute Etten-Leur Noord rijd.
